Charakterystyka/ morfologia

Dzięciur czerwonobrzuchy (Melanerpes carolinus), (Centurus carolinus ),                          (Picus carolinus)                                                                                           

Systematyka

Rząd: dzięciołowe, łaźce (Piciformes)

Rodzina: dzięciołowate (Picidae)

Gatunek : dzięcur czerwonobrzuchy (Melanerpes carolinus)

Charakterystyka/ morfologia

 Gatunek został opisany w 1758 roku przez Karola Linneusza. Średnia długość ciała to około 24 cm, waga 75 gramów, rozpiętość skrzydeł około 50 cm. Samce są zwykle o około 10% cięższe od samic. Nazwa ptaka wzięta z języka angielskiego -  Red-bellied woodpecker,  jest nieco myląca gdyż czerwony kolor na brzuchu jest mało widoczny, natomiast najbardziej widoczna czerwona część upierzenia znajduje się na głowie. Samce mają czerwoną czapeczkę biegnącą od nasady dzioba, przez szyję do grzbietu. Dziób jest szaro-czarny, tęczówka oka ciemnofioletowa. Pióra na brzuchu są białawe z czerwonawym odcieniem. Nogi z czterema palcami barwy szaro-jasnozielonej. Grzbiet, skrzydła i ogon są w drobne biało-czarne paski przypominające zebrę. Twarde, ostro zakończone pióra ogona zapewniają ptakowi mocne wsparcie w czasie kucia w pniu drzewa. Samice różnią się od samców zakresem czerwonego ubarwienia głowy, mają tylko czerwoną plamę nad dziobem
i drugą na karku, bez czerwonych piór na szyi. Młode ptaki mają ubarwienie podobne do samic, jednak ich czerwień jest mniej wyrazista – bardziej pomarańczowa. Po przejściu jesiennego pierzenia młode ptaki są nie do odróżnienia od osobników dorosłych. Dzięciur czerwonobrzuchy, podobnie jak i inne dzięcioły jest ważnym wykonawcą dziupli dla innych gatunków ptaków.

Biotop/ preferencje pokarmowe

 Dzięciór czerwonobrzuchy to pospolity ptak lęgowy we wschodnich Stanach Zjednoczonych, sięgający po Florydę na południu i do Kanady na północy. Gatunek systematycznie powiększa swój zasięg występowania na zachodnie i północne stany. Wymieniane są mało różniące się podgatunki:

Melanerpes carolinus perlexus - występujący w południowej Florydzie i archipelagu Florida Keys.

Melanerpes carolinus harpaceus - występujący w środkowym i wschodnim Teksasie.

Melanerpes carolinus zebra - występujący w południowej Kanadzie i na najdalej na północ wysuniętym obszarze zasięgu.

Ptaki są mało wybredne w wyborze siedlisk.  Preferują jednak stare luźne lasy liściaste, w południowej i zachodniej strefie występowania również lasy mieszane sosnowo-dębowe. W obu przypadkach wybierają przeważnie miejsca podmokłe. Często spotykane w parkach, na cmentarzach i polach golfowych. Na terenach otwartych gdzie brak drzew potrafią wykuć dziuple w słupach telegraficznych. Samce bronią wybranego terytorium przez cały rok. Jego obszar waha się od 4 do 20 hektarów. Pożywienie w około dwóch trzecich stanowi pokarm roślinny – orzechy, żołędzie, nasiona sosny i klonu, owoce i jagody. Jedna trzecia to pokarm pochodzenia zwierzęcego – owady i ich larwy, również jaja i pisklęta, rzadziej małe ssaki, jaszczurki i rzekotki drzewne. Zarejestrowano także żerowanie na padlinie. Ptaki nierzadko odwiedzają  karmniki a także korzystają z zapasów pożywienia zgromadzonych w dziuplach.

Rozwój osobniczy

 Ptaki tworzą sezonowe pary monogamiczne, wykazują duże przywiązanie do miejsc lęgowych i nierzadko pary utrzymują związek w następnych sezonach. Wiosenne gody obejmują loty ze skrzydłami wyciągniętymi w kształcie litery V i wzajemne stukanie w pnie drzew. By wzmocnić efekt rezonansowy nierzadko stukają w blaszane dachy a nawet karoserie samochodów. Samiec prezentuje samicy rozpoczętą budowę jednej lub kilku dziupli. Jeżeli samica przyjmie jego starania siada przy wejściu do dziupli i cichym powolnym pukaniem wyraża swą akceptację. Na całkowite wykucie dziupli para poświęca 7 do 10 dni. Najczęściej w każdym sezonie jest to nowa dziupla, ale zdarza się, że pary korzystają z jednej przez kilka lat. Zdarza się też wykorzystywanie na gniazda budek lęgowych.  Ptaki tworzą dziuple w martwych pniach drzewa lub grubszych gałęziach. Najczęściej o wyborze miejsca na dziuplę decyduje stopień rozkładu drewna, lub jeżeli są to drzewa zdrowe, to istotna jest ich twardość. (Topole, wierzby) Wejście do dziupli ma poziomy, owalny kształt i średnicę ponad 5 centymetrów. Nowe dziuple mogą być wykuwane pod starymi i tworzyć piętrowy układ na pniu. Początek lęgów przypada na kwiecień i może na południu trwać do końca sierpnia. U północnej i zachodniej populacji jest to zwykle jeden, w południowej dwa lęgi w roku. W wyjątkowych przypadkach zdarzają się trzy lęgi. Dodatkowe lęgi są dość powszechne gdy pierwsze zniesienia ulegną zniszczeniu. Samica składa od 3 do 6 , najczęściej 4 do 5 długich, owalnych, lekko błyszczących, białych jaj. Jaja o rozmiarach 25 x19 mm wysiadują oboje rodzice przez około 12-14 dni. Samice wysiadują w dzień, samce w nocy. Rodzice karmią młode przez około 26 dni. Po opuszczeniu gniazda młode pozostają z rodzicami, zwykle podzielone na dwie grupy w zależności od płci. Jeżeli para rodzicielska przystępuje do ponownych lęgów maksymalny czas przebywania w grupie wynosi trzy tygodnie. W przypadku ostatnich lęgów może trwać do dwóch miesięcy. Opuszczone dziuple są wykorzystywane przez inne ptaki, na obszarach miejskich najczęściej są przejmowane przez szpaki.

Status gatunku

 Całkowita populacja szacowana jest na około 10 milionów osobników. Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Przygotował: Jan Ławicki

Źródło:

The Sibley Field Guide to Birds of Eastern North America - David Allen Sibley - Andrew Stewart Publishing 2003

Internet: Avibase, HBW Alive, Wikipedia